Innowacyjny system monitorowania i analizy jakości powietrza w mieście Żary to tytuł projektu badawczo-wdrożeniowego, którego przedmiotem było opracowanie i budowa kompleksowego, innowacyjnego systemu monitoringu jakości powietrza wraz z komputerowym modelem symulacyjnym oraz częścią analityczną i wizualizacyjną, obejmującego obszar miasta Żary. Pierwszy w Polsce system został opracowany i zbudowany w ramach projektu pt. Żary, tu chcę żyć!!! finansowanego ze środków Norweskiego Mechanizmu Finansowego, a zrealizowało go konsorcjum złożone z Instytutu Inżynierii Środowiska Uniwersytetu Zielonogórskiego i firmy Integrale IT.
Dr inż. Piotr Ziembicki pomysłodawca i kierownik projektu mówi: - Zbudowaliśmy bardzo skomplikowany system analizy jakości powietrza złożony z dwóch elementów – elementu technicznego czyli czujników pomiarowych, które są rozmieszczone w różnych punktach miasta i systemu informatycznego, a tak naprawdę modelu matematycznego powiązanego z modelem symulacyjnym rozprzestrzeniania się zanieczyszczeń w mieście. Krótko mówiąc - w oparciu o pomiary, matematykę i symulację wskazujemy na mapie miejsca, w których występują określone stężenia danych zanieczyszczeń. System ma bardzo wiele zastosowań i jest oparty na silnych podstawach naukowych. Śmiało możemy powiedzieć, że system, który zbudowaliśmy jest unikalny w skali Polski, a być może nawet w skali Europy.
Środki na realizację projektu z funduszy norweskich pozyskały władze miasta Żary: - Tak naprawdę już od 10 lat podejmowaliśmy różnego rodzaju działania i podejmujemy je do dzisiaj. – mówi Daniel Babula, z-ca naczelnika Wydziału infrastruktury technicznej i ochrony środowiska w urzędzie miejskim w Żarach, i dodaje: - Jako pierwsi w województwie wprowadzaliśmy własnych środków program wymiany pieców – dzisiaj jest rozliczana już 8. edycja tego programu, a zaangażowaliśmy ponad 2,5 mln środków. W wielu projektach byliśmy pionierami, ale cały czas brakowało nam takiej „kropki nad i”. W 2020 r. pojawiły się środki z Norweskiego Mechanizmu Finansowego - duże środki z naciskiem na ochronę środowiska, a najbardziej na ochronę jakości powietrza. W związku z tym musieliśmy przeprowadzić dogłębną diagnozę, aby dołączyć ją do dokumentów aplikacyjnych. Z tej diagnozy wyszło nam, że mieszkańcy postrzegają nasze miasto ze złą jakością powietrza i czynnikiem, który powodował, że mieszkańcy chcieliby opuścić Żary, to jest właśnie jakość powietrza. W związku z tym postanowiliśmy tę tendencję odwrócić, oddemonizować troszkę te zapatrywania mieszkańców i dlatego zdecydowaliśmy się na ten projekt. Właściwie zaczynaliśmy działać od zera – nie mogliśmy czerpać wzorów z innych miast ponieważ ten system jest pierwszym takim systemem. Dlatego było to dla nas bardzo duże wyzwanie, żeby stworzyć coś takiego, żeby mieszkańcy mieli wiarygodne i rzetelne informacje na temat jakości powietrza.
Konferencja zorganizowana na Uniwersytecie Zielonogórskim podsumowująca realizację projektu była doskonałą okazją do rozmów na temat możliwości współpracy w zakresie implementacji tego innowacyjnego systemu monitorowania i analizy jakości powietrza w innych miastach. - System jest bardzo elastyczny, zarówno z punktu widzenia technicznego, czyli samych urządzeń, jak i z punktu widzenia oprogramowania i może być z powodzeniem instalowany w innych miastach. Bardzo nam zależy na tym, by ten system pojawił się w innych miastach, bo jest to coś, co daje wiele pozytywnych efektów. Po pierwsze dla samych mieszkańców, a po drugie dla władz miasta. Bo na podstawie wskazówek, które system generuje może być projektowana w mieście np. gospodarka energetyczna czy termomodernizacja. Mogą być planowane różne przedsięwzięcia związane z jakością powietrza – system jest bardzo elastyczny i może być wdrożony w innych miastach do czego zachęcamy.
Realizacja projektu trwała prawie dwa lata i była poprzedzona półtorarocznymi przygotowaniami. Na każdym etapie zaangażowanych w prace było kilkunastu naukowców, inżynierów, wdrożeniowców i in.
System kosztował prawie 2,5 mln zł i został sfinansowany ze środków Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego 2014-2021, Norweskiego Mechanizmu Finansowego 2014-2021 i budżetu państwa realizowanego w ramach programu „Rozwój Lokalny”.
