31 stycznia 2017 r.
Poniżej publikujemy informację, którą przesłała nam dr Agnieszka Słowikowska z Instytutu Astronomii UZ (obecnie prowadzi badania w Turcji).
* * *
,,Co krąży wokół układu podwójnego gwiazd NSVS 14256825? Planeta, dwie planety czy może jednak brązowy karzeł?"
Ostatnie badania polsko-tureckiego zespołu astrofizyków wskazują, iż wokół układu podwójnego gwiazd o nazwie NSVS 14256825 najprawdopodobniej krąży brązowy karzeł o masie co najmniej 15 mas Jowisza, a nie, jak przypuszczano do tej pory, jedna lub nawet dwie planety typu jowiszowego.
NSVS 14256825 to ewolucyjnie zaawansowana para gwiazd po fazie tzw. wspólnej otoczki, złożona z gorącego podkarła o masie 0,4 masy Słońca oraz mniej masywnego (0,1 masy Słońca) czerwonego karła. Czas potrzebny tym gwiazdom na okrążenie wspólnego środka masy wynosi mniej niż trzy godziny. Analizując momenty zaćmień jednej gwiazdy przez drugą naukowcy potwierdzili obecność niewidocznego towarzysza obiegającego ten układ podwójny z okresem około 10 lat (nieco krótszym niż rok jowiszowy) i oszacowali jego masę na 14,75 masy Jowisza, z dokładnością lepszą niż 1 proc. Autorzy zastosowali w tym celu metodę chronometrażu zaćmień, znaną od czasów Ole Roemera (XVII wiek), ale sformułowali ją matematycznie i numerycznie od nowa.
Przyjmuje się, że obiekt o masie większej niż 14 mas Jowisza to brązowy karzeł. Autorzy poddają tym samym w wątpliwość wcześniejsze doniesienia o istnieniu jednej lub nawet dwóch planet jowiszowych w tym systemie.
Od ponad 17 lat jest obserwowany układ NSVS 14256825, przy czym zespół polsko-turecki śledzi jego zaćmienia od sierpnia 2009 roku. Obserwacje były (i wciąż są) prowadzone przy pomocy pięciu teleskopów. Dwa z nich, tj. 50. cm teleskop należący do Obserwatorium Astronomicznego Uniwersytetu Jagiellońskiego oraz drugi 60. cm, w który wyposażone jest Obserwatorium Astronomiczne Uniwersytetu Pedagogicznego na Suhorze, znajdują się w Polsce. Zespół wykorzystywał też dwa tureckie teleskopy: 1. m należący do TUBITAK National Observatory i 0,6. m należący do Adiyaman University Observatory oraz jeden grecki o średnicy 1,3. m należący do Skinakas Astronomical Observatory na Krecie.
Zespół prowadzi regularne obserwacje ponad 20 innych układów gwiazd, które mogą być gwiazdami macierzystymi dla układów planet pozasłonecznych, bądź też brązowych karłów.
Ostatnie badania polsko-tureckiego zespołu astrofizyków wskazują, iż wokół układu podwójnego gwiazd o nazwie NSVS 14256825 najprawdopodobniej krąży brązowy karzeł o masie co najmniej 15 mas Jowisza, a nie, jak przypuszczano do tej pory, jedna lub nawet dwie planety typu jowiszowego.
NSVS 14256825 to ewolucyjnie zaawansowana para gwiazd po fazie tzw. wspólnej otoczki, złożona z gorącego podkarła o masie 0,4 masy Słońca oraz mniej masywnego (0,1 masy Słońca) czerwonego karła. Czas potrzebny tym gwiazdom na okrążenie wspólnego środka masy wynosi mniej niż trzy godziny. Analizując momenty zaćmień jednej gwiazdy przez drugą naukowcy potwierdzili obecność niewidocznego towarzysza obiegającego ten układ podwójny z okresem około 10 lat (nieco krótszym niż rok jowiszowy) i oszacowali jego masę na 14,75 masy Jowisza, z dokładnością lepszą niż 1 proc. Autorzy zastosowali w tym celu metodę chronometrażu zaćmień, znaną od czasów Ole Roemera (XVII wiek), ale sformułowali ją matematycznie i numerycznie od nowa.
Przyjmuje się, że obiekt o masie większej niż 14 mas Jowisza to brązowy karzeł. Autorzy poddają tym samym w wątpliwość wcześniejsze doniesienia o istnieniu jednej lub nawet dwóch planet jowiszowych w tym systemie.
Od ponad 17 lat jest obserwowany układ NSVS 14256825, przy czym zespół polsko-turecki śledzi jego zaćmienia od sierpnia 2009 roku. Obserwacje były (i wciąż są) prowadzone przy pomocy pięciu teleskopów. Dwa z nich, tj. 50. cm teleskop należący do Obserwatorium Astronomicznego Uniwersytetu Jagiellońskiego oraz drugi 60. cm, w który wyposażone jest Obserwatorium Astronomiczne Uniwersytetu Pedagogicznego na Suhorze, znajdują się w Polsce. Zespół wykorzystywał też dwa tureckie teleskopy: 1. m należący do TUBITAK National Observatory i 0,6. m należący do Adiyaman University Observatory oraz jeden grecki o średnicy 1,3. m należący do Skinakas Astronomical Observatory na Krecie.
Zespół prowadzi regularne obserwacje ponad 20 innych układów gwiazd, które mogą być gwiazdami macierzystymi dla układów planet pozasłonecznych, bądź też brązowych karłów.
W skład polskiej części zespołu wchodzą: prof. Krzysztof Goździewski (CA UMK, Toruń), dr Agnieszka Słowikowska, dr Krzysztof Krzeszowski, mgr inż. Michał Żejmo (wszyscy IA UZ, Zielona Góra), prof. Staszek Zoła, dr Dorota Kozieł-Wierzbowska, mgr Bartłomiej Dębski (wszyscy OA UJ, Kraków) oraz dr Waldemar Ogłoza i mgr Marek Dróżdż (Obserwatorium Astronomiczne Uniwersytetu Pedagogicznego na Suhorze). Turecka cześć zespołu to: dr Ilham Nasiroglu, Huseyin Er (Ataturk University, Erzurum) oraz Nazli Karaman (Adiyaman University, Adiyaman).
Wyniki badań zostaną opublikowane w amerykańskim czasopiśmie Astronomical Journal (przeddruk tej publikacji można znaleźć pod adresem: https://arxiv.org/abs/1701.05211 )
Słowniczek:
Karły - gwiazdy tzw. ciągu głównego czyli klasy jasności V na diagramie Hertzsprunga-Russella (H-R). Diagram H-R to obecnie standardowy wykres klasyfikujący gwiazdy, który przedstawia zależność pomiędzy ich jasnością absolutną i typem widmowym (temperaturą fotosfery). Słońce jest karłem typu G2V.
Podkarły - gwiazdy o mniejszej jasności niż gwiazdy ciągu głównego (karły). Wyróżniane są gorące i zimne podkarły, w zależności od ich temperatury efektywnej. Są to gwiazdy o niskiej metaliczności.
Brązowy karzeł - obiekt o masie zbyt małej, aby mogły w nim zachodzić reakcje syntezy wodoru w hel, czyli głównego źródła energii wytwarzanej w gwiazdach, ale masywniejszy od gazowych planet olbrzymów. Przyjmuje się, że brązowe karły mają masy od około 14 do 80 mas Jowisza. W brązowych karłach może zachodzić synteza deuteru (izotopu wodoru), przynajmniej w początkowych etapach życia takiego obiektu.
Linki do stron obserwatoriów:
http://www.oa.uj.edu.pl
http://www.as.up.krakow.pl
http://tug.tubitak.gov.tr/en
http://adiyaman.edu.tr/EN
http://skinakas.physics.uoc.gr/en
Informacje o badaniach polsko-tureckiego zespołu astronomów ukazałay się już na dwóch portalach informacyjnych:
http://naukawpolsce.pap.pl/aktualnosci/news,412952,brazowy-karzel---zamiast-dwoch-planet.html
http://www.urania.edu.pl/wiadomosci/planeta-dwie-planety-czy-moze-jednak-brazowy-karzel-3023.html .
W skład polskiej części zespołu wchodzą: prof. Krzysztof Goździewski (CA UMK, Toruń), dr Agnieszka Słowikowska, dr Krzysztof Krzeszowski, mgr inż. Michał Żejmo (wszyscy IA UZ, Zielona Góra), prof. Staszek Zoła, dr Dorota Kozieł-Wierzbowska, mgr Bartłomiej Dębski (wszyscy OA UJ, Kraków) oraz dr Waldemar Ogłoza i mgr Marek Dróżdż (Obserwatorium Astronomiczne Uniwersytetu Pedagogicznego na Suhorze). Turecka cześć zespołu to: dr Ilham Nasiroglu, Huseyin Er (Ataturk University, Erzurum) oraz Nazli Karaman (Adiyaman University, Adiyaman).
Wyniki badań zostaną opublikowane w amerykańskim czasopiśmie Astronomical Journal (przeddruk tej publikacji można znaleźć pod adresem: https://arxiv.org/abs/1701.05211 )
Słowniczek:
Karły - gwiazdy tzw. ciągu głównego czyli klasy jasności V na diagramie Hertzsprunga-Russella (H-R). Diagram H-R to obecnie standardowy wykres klasyfikujący gwiazdy, który przedstawia zależność pomiędzy ich jasnością absolutną i typem widmowym (temperaturą fotosfery). Słońce jest karłem typu G2V.
Podkarły - gwiazdy o mniejszej jasności niż gwiazdy ciągu głównego (karły). Wyróżniane są gorące i zimne podkarły, w zależności od ich temperatury efektywnej. Są to gwiazdy o niskiej metaliczności.
Brązowy karzeł - obiekt o masie zbyt małej, aby mogły w nim zachodzić reakcje syntezy wodoru w hel, czyli głównego źródła energii wytwarzanej w gwiazdach, ale masywniejszy od gazowych planet olbrzymów. Przyjmuje się, że brązowe karły mają masy od około 14 do 80 mas Jowisza. W brązowych karłach może zachodzić synteza deuteru (izotopu wodoru), przynajmniej w początkowych etapach życia takiego obiektu.
Linki do stron obserwatoriów:
http://www.oa.uj.edu.pl
http://www.as.up.krakow.pl
http://tug.tubitak.gov.tr/en
http://adiyaman.edu.tr/EN
http://skinakas.physics.uoc.gr/en
Informacje o badaniach polsko-tureckiego zespołu astronomów ukazałay się już na dwóch portalach informacyjnych:
http://naukawpolsce.pap.pl/aktualnosci/news,412952,brazowy-karzel---zamiast-dwoch-planet.html
http://www.urania.edu.pl/wiadomosci/planeta-dwie-planety-czy-moze-jednak-brazowy-karzel-3023.html .
